شعور اجتماعی در شناخت دقیق تمامی حقوق فردی و اجتماعی انسان ها در جامعه و الزام رعایت آنها خلاصه می شود.
برای بررسی بیشتر این موضوع، در نظر بگیرید که شما در طول روز در مسیر خانه تا محل کار و هنگام خرید و تفریح در سطح شهر با افراد مختلفی در ارتباط هستید. ولی آیا تا به حال در مورد حقوق، خط قرمزها و باید و نباید های تعامل با این افراد و الزام رعایت آنها فکر کرده اید؟
همان طور که می دانید، شعور اجتماعی در جامعه امروز، بیش از هر زمانی تحت تاثیر مشکلات اقتصادی، فشار عصبی و درگیری های شدید ذهنی افراد قرار دارد. از دیدگاه شما، شعور اجتماعی در کنار این مسائل در چه جایگاهی از اهمیت قرار می گیرد؟
فرض کنید به یک داروخانه مراجعه کرده اید و با شخصی برخورد می کنید که در عین نیاز شدید و فوری به یک داروی خاص، توان مالی و قدرت خرید لازم برای تهیه آن را ندارد.
در چنین شرایطی مسئولیت و شعور اجتماعی شما و سایر افراد حاضر در داروخانه در قبال این فرد چه خواهد بود؟
فردی که دارای شعور اجتماعی بالایی است در مقابل چنین فردی احساس مسئولیت می کند و در حد توان خود برای کمک کردن به وی اقدام می کند.
شاید بگویید که این کارها موجب رواج تکدی گری و مافیای مربوط به آن می گردد که این گفته شما در جایگاه کمک به متکدیان سطح شهر صحیح و دقیق است. ولی منظور ما شناسایی نیازمندان واقعی، بررسی نیازهای اساسی آنها و کمک خیرخواهانه است که این افراد در دامان انحرافات ناخواسته از قبیل سرقت و فحشا گرفتار نشوند.
اولین و ستبرترین کانون شکل گیری شعور اجتماعی، دقیقا همان جایی است که سایر جنبه های شخصیتی ما رشد پیدا می کند.
قطعا می دانید که کودکان و نوجوانان، هر آن چیزی را که از پدر و مادر و بزرگان خود ببینند تقلید می کنند و رفتار والدین، نقش اصلی را در کردار و منش انسان های فردای این جامعه بازی می کند.
اگر بخواهیم تاثیر نقش تعیین کننده پدر و مادر را در شعور اجتماعی فرزندان، به صورت جنسیتی بررسی کنیم، معمولا پدران الگوی فرزندان پسر و مادران الگوی فرزندان دختر محسوب می شوند.
آیا تاکنون در ترافیک سنگین صبحگاهی که عده زیادی در خودروهای شخصی و تک سرنشین خود در حال عزیمت به محل کارشان هستند انتظار کشیده اید؟
علاوه بر این، آیا انجام حرکات مارپیچ، سبقت از سمت راست و عدم رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی از سوی سایر رانندگان بر تشدید آشفتگی ذهن شما بی تاثیر بوده است؟
یک بار در ذهن خود به این موضوع فکر کنید که نحوه رانندگی شما چه تاثیری در رفتار سایر رانندگان خواهد داشت و این موضوع را برای سایر موقعیت های اجتماعی، اعم از رفتار با پرسنل محل کار، مغازه داران سطح شهر، رانندگان تاکسی و سایر افراد نیز بررسی کنید.
سنجش شعور اجتماعی کار ساده ای است و می توان گفت که اغلب افراد جامعه قادر به اندازه گیری و تحلیل آن هستند. اما معیار عددی و کیفی دقیقی برای این کار تعریف نشده است.
به طور کلی می توان بهداشت روانی و جسمی را از زمینه سازان ارتقای شعور اجتماعی در جامعه دانست.
عدم بروز رفتار پرخاشگرانه که در موارد زیادی منجر به نزاع و درگیری فیزیکی می گردد از فاکتورهای اصلی شعور اجتماعی است.
افراد باشعور در موقعیتی که احساس کنند حقی از آنها ضایع شده است پرخاش نمی کنند؛ بلکه بهره گیری از هوش اجتماعی و توضیح دادن مشکل برای طرف مقابل و طلب پاسخ مناسب و در موارد زیادی سکوت و شرمسار کردن فرد در یک جمع، سیاستی است که این افراد در این موقعیت ها اتخاذ می کنند.
در کنار اجتناب از پرخاشگری، رعایت حقوق شهروندی دیگران و عدم ایجاد مزاحمت برای آنها بیش از هر عاملی به ارتقای شعور اجتماعی جامعه کمک خواهد کرد.
بهداشت فردی تا حد زیادی در سطح جوامع امروزی حل شده است. ولی باز هم مواردی یافت می شود که عدم رعایت بهداشت فردی سبب آزار سایرین می گردد.
اما عدم رعایت بهداشت عمومی مانند سیگار کشیدن در محیط هایی نظیر ایستگاه های اتوبوس، پرت کردن آب دهان روی زمین و بیرون ریختن زباله ها در محل های نامناسب از دیگر فاکتورهای شعور اجتماعی هستند که نیاز به آموزش و اطلاع رسانی بیشتری دارند.